Bram Van Geert - Redacteur & CEO Goals and Habits

Cholesterol komt vaak ter sprake als het over gezondheid gaat, maar de echte rol ervan is nog steeds niet voor iedereen duidelijk. Van adviezen om vetten te vermijden tot medicijnen die je cholesterol moeten verlagen—het onderwerp lijkt altijd voor verwarring te zorgen. Maar is cholesterol wel echt zo slecht als vaak wordt beweerd? In dit artikel duiken we dieper in de wetenschap achter cholesterol, ontrafelen we de mythes en feiten, en bekijken we de nieuwste inzichten over hoe dit vetachtige molecuul je gezondheid beïnvloedt. Laat je verrassen door wat we ontdekken, en wie weet verander je wel van mening over cholesterol!

Wat is cholesterol?

Cholesterol is een koolstofgebaseerd molecuul dat in elke cel van ons lichaam voorkomt. Hoewel we cholesterol via onze voeding binnenkrijgen, wordt het grootste deel van het cholesterol door ons eigen lichaam geproduceerd (dit noemen we endogeen cholesterol, terwijl wat je eet exogeen cholesterol is). Bovendien wordt het gerecycled uit de afbraak van cellen en andere celonderdelen. Wat velen echter vergeten, is dat cholesterol essentieel is voor ons lichaam. Cholesterol vormt de bouwstenen voor vitamine D, gal en hormonen zoals testosteron. Zonder deze vetstof zou ons lichaam niet de benodigde vitamine D kunnen aanmaken, zelfs als de zon volop schijnt.

Hoeveel soorten cholesterol zijn er?

Dit zal je misschien verrassen, maar... er is eigenlijk maar één soort cholesterol! Cholesterol is gewoon een molecuul, net zoals koolstofdioxide dat is. 

Wat is dan HDL en LDL?

HDL en LDL zijn geen soorten cholesterol, het zijn lipoproteïnen. Lipoproteïnen danken hun naam aan hun structuur; ze bevatten lipiden ("lipo") en eiwitten. Lipoproteïnen dienen om lipiden (vetten en cholesterol) door het bloed te transporteren. Omdat bloed voornamelijk uit water bestaat, kunnen vetten en cholesterol niet op zichzelf door het bloed worden getransporteerd (we weten allemaal dat water en olie niet mengen, dit is essentieel het principe). 

Zonder hier in teveel detail op in te gaan hebben HDL en LDL verschillende functies, waarvan het klassieke voorbeeld is dat LDL cholesterol van de lever naar cellen brengt , terwijl HDL cholesterol van de cellen kan nemen en het terug naar de lever kan brengen voor recycling of andere functies.

Vergelijk LDL met de dokter (cholesterol) die onze organen nodig hebben en HDL haalt deze dokter weer op wanneer de taak volbracht is.

Is LDL dan écht "slecht"?

LDL speelt zoals je ziet een cruciale rol in ons lichaam. Zonder LDL zou cholesterol nooit in de cellen geraken. Hoewel deze eenvoudige indeling van HDL als "goed" en LDL als "slecht" vaak wordt gebruikt, is het eigenlijk een vereenvoudiging van een complexere werkelijkheid. LDL is op zichzelf niet slecht. Het wordt pas problematisch als het zich ophoopt en bijdraagt aan de vorming van plaque in de bloedvaten, wat aderverkalking kan veroorzaken. Bovendien zijn er nieuwere, geavanceerdere biomarkers, zoals apolipoproteïne B en de grootte van LDL-deeltjes, die nog meer inzicht geven in het risico op hart- en vaatziekten.

Een hoog LDL- of totaal cholesterolgehalte betekent niet automatisch dat je een hartaanval krijgt. LDL correleert wel met een verhoogd risico, maar het is waarschijnlijk een symptoom van een dieperliggend probleem.

De rol van het lichaam in cholesterolregulatie

Interessant is dat ons lichaam zelf cholesterol produceert. Wanneer je meer cholesterol via voeding binnenkrijgt, past je lichaam de eigen productie aan om het cholesterolniveau in het bloed relatief constant te houden. Het is een indrukwekkend zelfregulerend systeem dat de complexiteit van cholesterolbeheer in ons lichaam onderstreept.

Cholesterol & voeding?

Zorgen over cholesterol? Dat is vaak minder nodig dan je denkt, zeker als het gaat om voedingsmiddelen die van nature veel cholesterol bevatten, zoals eieren, lever en garnalen. Het cholesterol dat je via je voeding binnenkrijgt, heeft namelijk weinig invloed op je bloedcholesterol. Tenzij je een zeldzame genetische aandoening hebt, zullen je cholesterolwaarden in het bloed niet significant veranderen door het eten van deze voedingsmiddelen.

Wat heeft dan wel invloed op je cholesterol? De vetten in je dieet spelen een grotere rol. Verzadigde vetten verhogen zowel het "slechte" LDL als het "goede" HDL cholesterol. Enkelvoudig onverzadigde vetten hebben de neiging om HDL te verhogen (avocado's, olijfolie), terwijl meervoudig onverzadigde vetten (Notenolie, maisolie, zonnebloemolie,..) zowel HDL als LDL verlagen. Beweging is ook een factor; het kan helpen om je HDL-niveaus te verhogen.

Blijf gerust genieten van voedingsmiddelen als eieren en garnalen. De echte sleutel tot het beheren van je cholesterol ligt in het kiezen van de juiste soorten vetten en het integreren van regelmatige lichaamsbeweging in je routine.

Cholesteroltests

Stel dat je verantwoordelijk als een jonge man of vrouw een lipidenonderzoek laten doen en je ziet je resultaten. Dit is waar je rekening mee moet houden. 

1. Concentratie vs. aantal deeltjes: Bij een lipidenonderzoek worden de concentraties van totaal cholesterol, HDL (high-density lipoprotein) en berekend LDL (low-density lipoprotein) gemeten. De concentratie vertelt je hoeveel van deze stoffen er in een bepaald volume bloed zit, maar het zegt niet alles over het risico. Het aantal daadwerkelijke LDL-deeltjes is belangrijker omdat dat directer kan bijdragen aan de vorming van plaque in de slagaderwanden.

2. Grootte van LDL-deeltjes: De grootte van de LDL-deeltjes speelt ook een rol. Kleinere LDL-deeltjes zijn meer geneigd om in de slagaderwanden vast te komen zitten en plaque op te bouwen dan grotere deeltjes.

3. Apolipoproteïnen: Deze eiwitten op het oppervlak van LDL beïnvloeden hoe LDL met de slagaderwanden interageert. Sommige apolipoproteïnen maken het waarschijnlijker dat LDL-deeltjes zich aan de slagaderwand hechten, wat het risico op atherosclerose en beroertes verhoogt.

Kortom, hoewel de concentratie van cholesterol belangrijke informatie biedt, geven het aantal LDL-deeltjes, hun grootte en de apolipoproteïnen op hun oppervlak een meer compleet beeld van het risico op hart- en vaatziekten.